تا حالا شده آدم یا آدمایی که دوسشون داری احساساتت رو طوری تحریک کنن که نسبت به درستی فکر و قضاوتت در مورد موقعیتی دچار تردید بشی و به خودت بگی «خب حتماً حق با اونه»؟
تا حالا شده تحت تأثیر حرفای کسی، به خاطر کاری که کردی، دچار عذاب وجدان بشی در حالیکه میدونی کارت درست بوده و در نهایت، کاری رو انجام بدی که اون طرف ازت میخواد؟
اگه جوابت به سؤالایی که ازت پرسیدم «آره»ست،
باید بدونی که تو پدیده گس لایتینگ رو تجربه کردی یا به اصطلاح گس لایت شدی.
خب حالا گس لایت یعنی چی؟
بیا تا خوب برات بازش کنم.
گس لایتینگ (به انگلیسی Gaslighting) یا پدیده چراغ گاز در روانشناسی درباره دستکاری روانشناختی صحبت میکنه؛ پدیده ای که تورو دچار خطای شناختی میکنه یعنی تورو جوری تحت تأثیر قرار میده که قضاوت نادرستی درباره موقعیت داشته باشی.
گسلایت یا به زبون ساده تر، سوء استفاده عاطفی زمانی اتفاق میفته که طرف مقابل، نقاط ضعف عاطفی تو رو میدونه و با دست گذاشتن روی اون نقطه ضعفها تورو کنترل میکنه، ازت سوء استفاده میکنه، ازت باج میگیره و خیلی زیرپوستی مجبورت میکنه کاری که اون میخواد رو انجام بدی.
یه گس لایتر، با دستکاری عاطفی دیگران رو وادار میکنه درخواستش رو اجابت کنن.
تحقیر، توهین، تهدید سه ویژگی اصلی یه گس لایتر ماهره! حسادت، تناقض گویی، قدرت طلبی، تملک جویی، سلطه گری و کنترل گری هم از رفتارهای معمول گس لایتر هاست.
آدمایی که اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارن، با مهارتی بی بدیل از پدیده چراغ گاز استفاده میکنن و چنان ظریف دستکاری روانی رو انجام میدن که یهو به خود میای میبینی ای دل غافل! شدی یه غلام حلقه به گوش که چیزی جز اجابت خواسته های اون انجام نمیده! آخه یه گس لایتر خیلی خوب بلده با چرب زبونی، روت تأثیر بذاره و قدرت متقاعدسازی بالایی داره! اما اینجا پرانتز لازمه که پایین تر پرانتز و برات باز میکنم.
همینجای بحث یه لحظه مکث کن! خوب فکر کن ببین تا حالا توی زندگیت چندتا گس لایتر داشتی یا داری؟ یا اصلاً خودت یه گس لایتر بودی یا ممکنه همین حالا یه گس لایتر باشی؟
جونم برات بگه که گس لایتر در سفر ماجراجویانه سوء استفاده گری خودش، از سه تا اهرم فشار استفاده میکنه تا تورو در جهت مطلوب خودش پیش ببره و به مقاصدش برسه؛ سه اهرم ترس، تعهد و احساس گناه.
در این بین پرانتزو باز میکنم تا اشاره کنم که ترفندای خلبان هواپیمای گس لایتینگ بیشتر روی آدمایی که عزت نفس پایین و اعتماد به نفس شکننده ای دارن جواب میده! در واقع، آدمایی که عزت نفس ضعیفی دارن طعمه پدیده گس لایتینگ هستن.
آخه آدمی که عزت نفس بالایی داشته باشه، اجازه دستکاری کردن روانش رو به دیگران نمیده و قربانی ترس و عذاب وجدان و این حرفا نمیشه! چون روان بسیار قوی و ارزشهای محکمی داره که به این راحتیا نمیشه بهش رسوخ کرد!
بد نیست اینم بدونی که گسلایت ممکنه در تمام روابط اعم از روابط عشقی، روابط خانوادگی و روابط کاری تجربه بشه!
حالا برات بگم از طرز استفاده گس لایتر از اهرم های دستکاری روانی.
اهرم ترس اینجوری به کار میره که اگه گس لایتر بدونه تو چه ترسایی داری، مخصوصاً اگه ترس از تنهایی داشته باشی و پیشش لو رفته باشی، با نشونه رفتن ترسات، به راحتی میتونه تورو گرفتار سوء استفاده و باج گیری روانی خودش کنه!
کسی که از تنها موندن میترسه، آسیب پذیری بالایی داره و در معرض تله های زیادی قرار میگیره. اگه تو هم این ترس رو داری نگران نباش!
یه راهکار مقابله با پدیده چراغ گاز با تکیه بر اهرم ترس از تنهایی دارم برات.
اگه چنین ترسی داری، یادت باشه که تنها راه رهایی از ترس تنها موندن، تمرین تنها موندنه! وقتی دیگه از تنهایی نترسی، دیگه نسبت بهش آسیب پذیر نیستی و خیلی هم کمتر تنها میمونی. و مهم تر از همه اینکه در برابر حملات تروریستی خلبانان جت های جنگنده گسلایت مقاوم خواهی بود!
راستی! ممکنه خودت (در گذشته یا حال حاضر) گس لایتر زندگی کسی بوده باشی؟ جوابش خیلی مهمه! حتما بهش فکر کن و جواب رو به خودت بده!
اهرم فشار بعدی یه گس لایتر یا سوء استفاده گر، تحریک حس تعهد و مسئولیت پذیریه. در صورت مقاومت یا مخالفت در برابر خواسته گس لایتر، خلبان هواپیمای گسلایت سعی میکنه احساسات ناخوشایندی رو در تو به وجود بیاره. و اتفاقی که میفته اینه که از روی تعهد و مسئولیت پذیری که داری، تن به خواسته ش میدی.
یعنی هر چی تو آدم متعهدتر و مسئولیت پذیرتری باشی، خلبان گس لایت راحت تر میتونه درونت رسوخ کنه و مجبورت کنه ازش اطاعت کنی. البته یادآوری میکنم که این اتفاق در صورتی میفته که تو عزت نفس پایینی داشته باشی!
و اگه دنبال راهکار مقابله با پدیده گسلایت هستی، باید آگاه باشی که وقتی تو باج بده نباشی، کسی هم نمیتونه ازت باج بگیره! پس یه متعهدِ مسئولیت پذیرِ متعادل باش نه کسی که راحت بشه از تعهدش سوء استفاده کرد!
و حالا می رسیم به اهرمی بسیار آشنا که هم توی خانواده هم توی محل کار هم توی جامعه خیلی استفاده میشه! و شاید کسایی که دارن این حس رو تحریک میکنن، ندونن که یه دستکاری کننده روانشناختی، سوء استفاده گر، گس لایتر یا همون خلبان هواپیمای گس لایت هستن.
و این اهرم چیزی نیست جز حس گناه. سرزنش کردن و ایجاد حس گناه یکی از رایجترین کارهاییه که گس لایتر ها انجام میدن تا بتونن با ایجاد عذاب جدان، تورو مطیع امر و خواسته های خودشون کنن.
و اگر بخوای راهکار مقابله با پدیده چراغ گاز با تکیه بر اهرم احساس گناه رو هم بدونی، باید بگم که چنین حس گناهی اصلاً اصالت نداره و واقعی نیست! چون تو کار بدی نکردی که بخوای به خاطرش دچار عذاب وجدان بشی. فقط در برابر اون آدم، انتخاب متفاوتی داشتی و انتخاب، حق انسانی و طبیعی توئه! و عزت نفس حکم میکنه که این حق رو برای خودت قائل بشی و روی اون پافشاری کنی!
خب حالا که فهمیدی گس لایت و گس لایتینگ یعنی چی، پس میتونی بگی که تا حالا توی چراغ گاز گیر کردی یا نه!
میتونی بگی قربانی کدوم مدل گسلایتینگ شدی! تحریک ترس؟ تحریک تعهد؟ تحریک احساس گناه؟ یا هر سه؟
و هشدار!!!
اگه حتی یه نشونه از سوء استفاده عاطفی و روانی توی روزگارت هست و رد پایی از گس لایت شدن یا گس لایتر توی زندگیت میبینی، واجبه که زودتر خودتو از این چرخه معیوب و آسیب زا خلاص کنی.
همسفر موندن با خلبانان هواپیمای گس لایت، میتونه آدمو به وضعیت اسف باری دچار کنه!
پس در صورت مشاهده نشانی از این موجود، خیلی زود اقدام کن!
حتماً از متخصصان کاربلد کمک بگیر تا جلوی این تخلیه انرژی و کنترل گری خطرناک رو بگیری.
روان درمانگرای با تجربه زیادی هستن که راهکارهای مؤثری بلدن تا بتونی با کمک اونا روابط سمی و مخرب و استثمارگر رو تشخیص بدی و خودتو از باتلاق گس لایت شدن بکشی بیرون تا نه خودت قربانی کسی بشی نه (خدایی نکرده، هفت قرآن به میون) ناخواسته کسی رو قربانی کنی!
تجربه، نظر یا راهکاری داری بنویس تا بقیه هم استفاده کنن ❤️
آدرس من در اینستاگرام:
https://www.instagram.com/vdakarami/